Khu vực Liên minh Kinh tế Á – Âu (EAEU gồm 5 nước: Nga, Belarus, Kazakhstan, Armenia và Kyrgyzstan) sau khi khối này đã điều chỉnh danh sách các nước được hưởng ưu đãi thuế quan theo Hệ thống ưu đãi thuế quan thống nhất (GSP), trong đó có Việt Nam.
Theo đó, kể từ ngày 12/10/2021, Việt Nam sẽ chính thức không còn được hưởng ưu đãi GSP của khu vực EAEU. Sự thay đổi này dự kiến sẽ có tác động mạnh đến các doanh nghiệp có hoạt động xuất khẩu hàng hóa đang được hưởng ưu đãi GSP sang thị trường các nước EAEU, đặc biệt là Nga, thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam trong khối này.
Cục Xúc tiến thương mại cũng lưu ý, doanh nghiệp cần tìm hiểu về mức thuế ưu đãi và quy tắc xuất xứ tương ứng để tận dụng ưu đãi thuế quan từ Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và EAEU thay thế cho cơ chế GSP sẽ chấm dứt trong thời gian tới.
Trước đó, tại Công điện số 157/SQVN-21 của Đại sứ quán Việt Nam tại Liên bang Nga thông báo về việc EAEU đã điều chỉnh danh sách các nước được hưởng ưu đãi thuế quan theo Hệ thống ưu đãi thuế quan thống nhất (GSP) của Liên minh.
Quyết định số 17 ngày 5/3/2021 của Hội đồng Ủy ban Kinh tế Á – Âu cũng nêu rõ, 75 nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam và 2 nước kém phát triển sẽ bị loại ra khỏi danh sách các nước được hưởng ưu đãi GSP từ ngày 12/10/2021. GSP là ưu đãi về thuế quan nhập khẩu mà EAEU đơn phương dành cho các nước đang phát triển và kém phát triển, trong đó có Việt Nam.
Đối với Việt Nam, ưu đãi này đã có thể dừng ngay sau khi Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam-EAEU có hiệu lực. Tuy nhiên, EAEU đã thể hiện thiện chí bằng việc cho Việt Nam tiếp tục hưởng GSP thêm 5 năm, kể khi Hiệp định VN-EAEU FTA có hiệu lực vào năm 2016.
Do đó, năm 2021, phía EAEU đã rà soát lại danh sách và loại ra nhiều nước trên cơ sở tiêu chí của EAEU; trong đó có các nước như Trung Quốc, Hàn Quốc, Ấn độ, Singapore, Brunei, Việt Nam…
Thống kê cho thấy, do ảnh hưởng của dịchCovid-19, kim ngạch thương mại giữa EAEU và các đối tác thương mại chính đã giảm đáng kể. Đặc biệt, thương mại song phương Việt Nam – EAEU năm 2020 đạt 5,2 tỷ USD, tăng 6,5% so với năm 2019; trong đó xuất khẩu từ Việt Nam sang EAEU đạt khoảng 3,1 tỷ USD, tăng 7,2% so với năm 2019, nhập khẩu từ EAEU khoảng 2,1 tỷ USD, tăng 5,5% so với năm 2019.
Đáng lưu ý, trong EAEU, quan hệ thương mại của Việt Nam với Liên bang Nga hiện chiếm tỷ trọng lớn nhất, gần 93,7%.
Tuy nhiên, quan hệ song phương của Việt nam với 4 nước thành viên còn lại khá khiêm tốn như thương mại song phương Việt Nam với Cộng hòa Kazakhstan chiếm 4,6%, Cộng hòa Belarus chiếm khoảng 1,4%, Armenia và Kyrgystan là khoảng 0,12%.
